Veel baksteeneigenaren kennen het probleem: Knakkende of krakende portieren. Smeren van de scharnieren en de deurvanger helpt soms, maar lang niet altijd.
Een oorzaak van het knakken kan zijn dat de deurvanger, die op het onderste scharnier zit, niet helemaal goed meer werkt.
Het mechanisme bestaat uit een C-vormige torsieveer waarlangs twee getande wieltjes draaien wanneer het portier open gaat. Als die wieltjes niet in de juiste stand staan klapt de veer erlangs, wat een knakkend geluid geeft.
Hieronder vier afbeeldingen van een gedemonteerd scharnier in verschillende posities met daarbij de juiste standen van de wieltjes (dit is een scharnier van de linkerkant, de auto staat dus denkbeeldig rechts van de foto):
Portier geheel gesloten
Een klein stukje open, het eerste wieltje staat tegen de veer
Half geopend, het eerste wieltje is meegedraaid en het portier wordt in positie gehouden doordat de veer klem zit tussen wieltje 1 en 2
Geheel geopend, wieltje 2 is meegedraaid en houdt het portier samen met de veer in positie
Het bestuurdersportier van mijn auto knakte ook, maar hier bleek de oorzaak te zitten in de veer zelf. Deze hoort geklemd te zitten tussen de carosserie en het scharnier. Bij mij zat daar speling op omdat een U-vormig busje van zijn plaats gewerkt was in de loop der jaren. De veer kon bewegen in zijn huis en dat gaf dus een knakkend geluid.
De foto geeft aan waar het busje zat (rode pijl) en hoort te zitten (gele pijl).
Met een hoop gepriegel kon ik het busje wel op zijn plaats drukken/persen en was het portier weer enige tijd knakvrij, maar het busje kwam toch steeds weer omhoog zetten. Ik had me er al bij neergelegd dat het op zijn plaats drukken van het busje dus een terugkerend karweitje zou blijven, totdat ik er op een dag door een luide KNAK! bij het openen van de deur op geattendeerd werd dat er nu echt iets fout was. Het portier werd ineens ook niet meer tegengehouden. Oorzaak: de C-veer was geheel gebroken.
De torsieveer is geen los onderdeel; het gehele scharnier wordt alleen samengebouwd verkocht. Ik heb het scharnier vervangen door een gebruikt exemplaar.
Tip: Neem het scharnier van een achterportier; de scharnieren van één kant zijn voor de voor- en achterdeuren n.l. hetzelfde, maar in gebruikte toestand is het achterscharnier meestal minder gesleten. Bovendien is hij gemakkelijker te bereiken voor demontage.
Hier een foto van de achterkant van mijn 'nieuwe' scharnier met het nog intact zijnde busje:
De torsieveer hoort dus in het scharnier geklemd te zitten; het busje draagt daar mede aan bij. Zoals je ziet heb ik e.e.a. voor montage flink in het (kogellager)vet gezet zodat vocht, vuil en roest voorlopig uit de buurt blijven.
Het vervangen gaat als volgt in zijn werk:
Zet het portier helemaal open en fixeer/ondersteun het in die positie. Ik heb hiervoor een klein garagekrikje gebruikt. Plankje er tussen om krassen te voorkomen.
Het scharnier zit vast met twee bouten aan het portier en met drie lange bouten van binnenuit aan de carosserie:
Om die drie bouten te bereiken moet je de schopplaat onder het dashboard vandaan halen en hierna de kunststof zij-afdekkplaat verwijderen.
Behalve de genoemde bouten moet ook een paspen (midden op de foto) uit het portier verwijderd worden:
Een heel klein dopje (ik dacht 6 of 7) blijkt daar op te passen. Hierna heb ik ook de twee bouten van het bovenste scharnier iets gelost en zodoende kon ik het portier in geheel geopende toestand een weinig omhoog kantelen, waarna het onderste scharnier zich naar beneden toe liet verwijderen.
Tip: Het is handig om van tevoren het raam open te doen, dan kun je met je arm door het raam het portier op je schouder laten rusten en met de andere hand het scharnier wegnemen.
Montage van het vervangende scharnier in omgekeerde volgorde van het bovenstaande. E.e.a. is een stuk eenvoudiger uit te voeren als je iemand erbij hebt om te helpen.
Vervolgens nog het stellen van het portier, er zijn twee stelmogelijkheden:
1. De drie lange bouten gaan van binnenuit door een plaat met drie gaten
en worden door hele ruime gaten
in het scharnier aan de buitenkant geschroefd.
Hierdoor is het scharnier dus naar voor, achter, onder en boven te verschuiven ten opzichte van de carrosserie. Het stevig aandraaien van de drie bouten klemt het scharnier op zijn plaats.
2. Tussen het scharnier en het portier kunnen één of twee spacers zitten.
Deze kun je van bovenaf op tussen het scharnier en het portier schuiven wanneer de bouten iets gelost zijn.
Het is een beetje experimenteren om het portier weer netjes afgehangen te krijgen. Aanvankelijk had ik domweg de twee spacers waarmee het oude scharnier gemonteerd zat weer terugplaatst en de montageplaat in dezelfde positie vastgeschroefd, maar toen wilde de deur niet dicht; hij hing te hoog t.o.v. het slot. Kennelijk kunnen de afmetingen van de scharnieren wel wat uiteenlopen of was er door mijn gerommel het e.e.a. verschoven. Verwijderen van één spacer en de plaat iets naar voren schuiven zorgden uiteindelijk voor een behoorlijk sluitend portier. Ook heb ik het bovenste scharnier een spacer gegeven, die zat er eerst niet. Let ook op dat het portier aan de voorkant, m.n. bij de stootstrip, niet 'aanloopt' bij het openen. Bij mijn auto scheelt dat maar een mm of 2.
Zet tenslotte alle scharnieren en deurvangers goed in het vet. Ik gebruik lekker dik en plakkerig kogellagervet en werk het met een kleine schroevendraaier overal tussen. Het voordeel van dit vet is dat het vult en er daardoor voor zorgt dat vocht en vuil niet tussen de bewegende delen kruipen. Om een vastgerot scharnier of vanger weer gangbaar te krijgen kun je wel WD40 o.i.d. gebruiken, maar daarna moet je wel met vet smeren. Op korte termijn lijkt WD40 perfect te smeren, maar het verdrijft het originele vet en uiteindelijk werkt dat dus averechts.
